Ο πύργος του Χειμάρρου σε περιγραφή του 1892

Διαβάζουμε στο περιοδικό ΑΠΟΛΛΩΝ, αριθμός τεύχους 90, έτος Η, του Μαΐου 1892 από τον Γιώργο Π. Κρέμο.
Πέρα των βουνών σχεδόν μια και μισή ώρα από τη κορυφή του Τζιά ή του όρους Διός προς το νοτιοανατολικό μέρος είναι ένας σχεδόν ολόκληρος πύργος, ο οποίος ονομάζεται του Χειμάρρου και μερικοί τον ονομάζουν, για ποιο λόγο αγνοείται, ο πύργος του Αχιλλέως. Αυτός είναι στρογγυλός και έχει...
τριάκοντα πόδας εις την διάμετρο. Το εσωτερικό του χωρίς το τείχος είναι σχεδόν το διπλούν εις το ύψος , το χόνδρος δε αυτού είναι 6 έως 7 πόδια εις τη μικρά πόρτα, όπου δίδει την είσοδον.
Όλο το κτίριο είναι από μαρμαρένιες μεγάλες πέτρες, οι οποίες είναι τόσο καλά ενωμένες που δε φαίνεται κανένα σημείο λάσπης ή άλλης τινός ύλης δια να κολλώνται και να ενώνονται καλώς η μια με την άλλη. Εις το άνω μέρος ο πύργος στενεύει και φαίνεται ότι τελείωνε εις τον αναποδογυρισμένο παραστάτη της πόρτας όστις εκρήμνησε εντός του πύργου.


Μια σκάλα φτιαγμένη από μικρές και χονδρές πέτρες περασμένες εις τον τοίχο και χωρίς κανένα άλλο υποστήριγμα ήτο τριγύρω δια να ανεβαίνει κάποιος εις το ανώτερο μέρος. Αυτή δε η σκάλα εφθάρη από την επιφάνεια της γης έως το ανάστημα ενός σώματος ανθρώπου. Το δε λοιπόν της αναβάθρας είναι αναβλαβές. Οι βοσκοί ανεβαίνουν μόλο τούτο εις την σκεπή .Ο πύργος είναι εις τη μέση μιας αυλής και περιτειχισμένος από ένα τοίχος 7 έως 8 πόδας εις το ύψος. Όμως επειδή και η αυλή είναι υψηλοτέρα παρά ο τόπος τριγύρω αυτοί όπου είναι εις την αυλή είναι ασκέπαστοι. Οι γύρωθεν του τείχους της αυλής πέτρες είναι από λευκό μάρμαρο και βαλμένες η μια άνωθεν της άλλης και από αυτές ήταν το υλικό δια τη κτίση του πύργου.
Εις το ενδότερο της αυλής είναι δύο ανατολικές εκκλησίες, οι οποίες είναι εις τα έτη του χριστιανισμού οικοδομημένες διότι ο πύργος είναι αρχαιότατος επί καιρόν των Ελλήνων.
Έξω από αυτό το περιτείχισμα είναι μερικά κτισμένα μνήματα σκεπασμένα από μαρμάρινες πλάκες, όμως χωρίς καμιά επιγραφή.
Εις ολίγον διάστημα από τον Χείμαρρο είναι ένα πηγάδι με δύο στόμια, όθεν απόκτησε το όνομα δίστομον και φαίνεται ότι είναι παλαιό.
Είναι ακόμα ένα φρούριον, μόνο τα ίχνη των ερειπίων κατά το μέρος του Καλαντού προς το νοτιοανατολικό μέρος της νήσου.


Αντιγραφή Ελένη Ι. Σοϊλέ 

Ορεινός Αξώτης